Niemieckie nieśmiertelniki i dokumenty wojskowe Trzeciej Rzeszy

W okresie Trzeciej Rzeszy istniały setki różnych cywilnych, para-wojskowych i wojskowych dokumentów, przepustek, prospektów i identyfikatorów. Niemieccy żołnierze byli zobligowani do posiadania podczas drugiej wojny światowej jak największej liczby dokumentów identyfikacyjnych. Rejestrowano w nich mnóstwo informacji osobistych, które mogły zostać użyte w celu późniejszej identyfikacji.

W tym artykule zostaną omówione podstawowe dokumenty tożsamości i nieśmiertelniki niemieckich żołnierzy Trzeciej Rzeszy.

Wszyscy niemieccy żołnierze we wszystkich oddziałach Wehrmachtu posiadali następujące dokumenty odnoszące się do nich i ich służby wojskowej.

Wehrpass – niemiecka książeczka poboru Trzeciej Rzeszy

Podstawowy dokument tożsamości wydawany wszystkim kwalifikującym się do służby wojskowej mężczyznom. Tworzony i przekazywany podczas pierwszej wizyty w biurze rekrutacyjnym i przechowywany w miejscu zamieszkania poborowego do czasu powołania do czynnej służby wojskowej.

Oto najważniejsze informacje:

• Po wstąpieniu do służby, Wehrpass był przekazywany do jednostki wojskowej – zazwyczaj zawierał zdjęcie w stroju cywilnym na wewnętrznej stronie okładki, z wyjątkiem sytuacji, kiedy osoba rejestrowana była już w służbie czynnej.
• Ten niemiecki Identyfikator zawierał bardzo wiele informacji: dane osobowe, notatki jednostek administracyjnych, szkolenia, daty zadań, udział w bitwach, przebieg służby wojskowej, awanse, nagrody, poważne obrażenia lub choroby.
• W przypadku zwolnienia żołnierza ze służby jego Wehrpass był przekazywany do Wehrbuch – bazy dokumentów, obejmujących weteranów krajowych, wykorzystywanych do udokumentowania służby wojskowej, pozwalających ubiegać się o świadczenia.
• W przypadku śmierci żołnierza lub uznania go za „zaginionego w akcji” (MIA – ”Missing In Action”) podczas pełnienia służby, Wehrpass był oddawany rodzinie za pośrednictwem biura rekrutacyjnego.

Erkennungsmarke – niemiecki nieśmiertelnik w Trzeciej Rzeszy

Standardowy niemiecki znacznik identyfikacyjny, określany również jako „nieśmiertelnik” Erkennungsmarke został ustanowiony i wydany w sierpniu 1939 r początkowo dla wszystkich żołnierzy niemieckiego Wehrmachtu. Następnie, niedługo po wprowadzeniu znacznika do użytku w Wehrmachcie, został wydany wszystkim żołnierzom.

Sam znacznik składał się z cienkiego aluminium, cynku, stali lub cyny w kształcie owalnej płytki, która była noszona na szyi na łańcuszku, sznurku, albo sznurówce. Noszenie identyfikatora było obowiązkowe przez cały czas dla wszystkich żołnierzy w terenie lub w warunkach polowych.

Wygląd nieśmiertelnika:

• Znacznik był perforowany wzdłuż linii środkowej i zawierał te same informacje wybite pod i nad linią perforacji.
• Został tak zaprojektowany, aby można go było podzielić w przypadku śmierci noszącego go żołnierza. Dolna część była zabierana – o ile to było możliwe – do jednostki dowództwa w celu rejestracji, a górna część zostawała przy ciele.
• Informacje zawarte na znaczniku zmieniały się w czasie wojny, ale na ogół składały się z oznaczenia jednostki wojskowej, do której żołnierz był kierowany przez wysłaniem do regularnej jednostki polowej, numeru żołnierza i grupy krwi.

Początkowo wszystkie niemieckie jednostki wojskowe wielkości Kompanii musiały przechowywać kompletną listę wszystkich żołnierzy i ich identyfikatorów. Te listy były aktualizowane w miarę potrzeb raz w miesiącu z uwzględnieniem zmian stanów osobowych – strat z powodu zgonów (KIA – Killed In Action), zaginięć (MIA – Missed In Action), transferów do innych jednostek i na zwolnienia chorobowe lub zysków – wymian, transferów z innych jednostek lub powrotów ze zwolnień chorobowych.

Ta lista była oficjalnie zarejestrowana w Biurze Informacji Niemieckich Sił Zbrojnych dla Ofiar i Jeńców Wojennych i przechowywana tak długo, jak to możliwe.

Soldbuch – książeczka żołdu w Niemczech

Podstawowy dokument potwierdzający tożsamość posiadacza, wydawany wszystkim żołnierzom niemieckim w służbie czynnej, zaraz po wstąpieniu do niej. Przed wojną proste dokumenty tożsamości, takie jak Trupelausweis przez cały czas były w posiadaniu żołnierzy niemieckich w celu ich identyfikacji.

Początkowo Soldbuch nie zawierał zdjęcia, ale od 1943 roku została wprowadzona j fotografia w mundurze jako środek bezpieczeństwa. Inne środki bezpieczeństwa, dodane później, obejmowały kwartalne kontrole przeprowadzane przez jednostkę wojskową.

• Soldbuch zawierał wszystkie informacje o wypłacanym żołdzie, wydanej odzieży, wyposażeniu, broni, bieżącej jednostce przydziału oraz przypisanej żołnierzowi jednostce zastępczej.
• Wszystkie wcześniejsze wpisy były skreślane tak, aby informacje pozostały czytelne. Soldbuch zawierał również informacje medyczne, o opiece stomatologicznej oraz hospitalizacjach, a także o nagrodach i odznaczeniach. Soldbuch był dokumentem najważniejszym dla „Psów Łańcuchowych” (niezbyt przyjazne określenie żołnierzy żandarmerii wojskowej) – na przykład podczas zatrzymywania żołnierzy na przesłuchania.
• Żołnierze musieli posiadać sprzęt i wyposażenie oraz nagrody zgodne z zapisami w Soldbuch, w przeciwnym razie groziły im poważne konsekwencje. Początkowo Soldbuch był pomyślany jako dokument do odbioru wynagrodzenia (żołdu) od jednostek innych niż macierzysta, ale z czasem przekształcił się w znacznie bardziej szczegółowy dokument potwierdzający tożsamość.

Po zwolnieniu ze służby Soldbuch miał zostać zniszczony, ale z powodu upadku Wehrmachtu wielu żołnierzy zatrzymało je jako zastępczy Wehrpass. Sporo egzemplarzy przetrwało do dziś i obecnie służą do badań pracownikom naukowym bądź uznawane są za bardzo ciekawy okaz kolekcjonerski.

Wehrstammbuch – zapis służby niemieckich żołnierzy

Bardzo szczegółowy zapis służby wszystkich żołnierzy, tworzony w tym samym czasie co Wehrpass i przechowywany w oryginalnym biurze rekrutacyjnym każdego żołnierza. Wszystkie informacje z Wehrpass i Soldbuch docelowo trafiały do Wehrstammbuch.

Źródła zdjęć: Emedals.com / Warrelics.eu